اساساً عکاسی خلق و ثبت تصاویر است و با نورپردازی است که تصویر جان تازهای میگیرد. وجود یا عدم وجود، میزان، جهت و شدت نور است که یک تصویر را به کلی دگرگون کرده و یک اثر هنری خیرهکننده پدید میآورد. تأثیری که نور در عکاسی دارد، میتواند عکس را بد و یا خوب جلوه دهد. به بیان دیگر، یک عکاس خوب، استاد نورپردازی است. با این اوصاف بد نیست چند مورد از اصول استفاده از فلاشهای کوچک و تأثیر آنها روی عکاسی پرتره را بررسی کنیم.
برای استفاده بهینه از نور باید قابلیتها و ویژگیهای آن را بشناسیم. اینکه چگونه در فضا منعکس میشود و اثر متقابل آن در برخورد با محیط اطراف چیست. اینها سؤالهایی اساسی هستند که پیش از کار باید از آنها آگاهی پیدا کنیم.
نور هدایت نشده، مانند نوری که به شکل خام از فلاش متصاعد میشود، در یک مسیر مستقیم حرکت میکند. نور به محض خروج از منبع در مسیر مستقیم حرکت کرده و پس از برخورد به سوژه به سوی دوربین بازتاب پیدا میکند. چنانچه فاصله بیشتر از آن باشد که نور قبل از بسته شدن پرده شاتر به دوربین نرسد هیچ نوری ثبت نخواهد شد. اگر نور با مدل برخوردی نداشته باشد، به حرکت خود ادامه میدهد تا به بالأخره به مانعی اصابت کند. در مثالی که خواهید دید، مانع، دیوار پشت مدل است. از آنجایی که تمام نور از سمت منبع به صورت مستقیم حرکت میکند یک مرز متمایز در جایی که از مدل عبور میکند و به دیوار پشت سر برخورد میکند ایجاد میکند که نتیجه آن ایجاد سایهای مشخص است.
تقریباً هر دوربین که در بازار موجود است، دارای یک فلاش روی خود بدنه (Pop-up flash) است. اگر میخواهید عکسهای آبرومندی بگیرید هرگز از آن استفاده نکنید.
این فلاش کوچک اما قوی شاید برای جشن آخر سال، که چندان هم مهم نیست به کار بیاید، اما اگر دنبال تصاویر باکیفیت هستید، به هیچوجه قابلاتکا نیست. در این مدل دوربین Canon 40D، فلش با اندازه ۱٫۲ در ۱ استفادهشده که نوری مستقیم تولید میکند.
البته نور فلاشهای روی بدنه (Pop-up flash) هم تا حدودی قابلکنترل هستند. برای مثال میتوانید با یک کاغذ جهت نور را تغییر دهید تا نور مستقیم و تیز به سمت سوژه پرتاب نشود.
همان طور که در تصاویر بالا دیدید، فلاشهای مستقیم و کوچک سایههای شدیدی ایجاد میکنند. برای مثال تصویر زیر به خوبی این موضوع را نشان میدهد:
استفاده از نوع این فلاش دو مورد از شایعترین اشکالات این منبع نوری را ایجاد کرده است. نور فلاش باعث به وجود آمدن نقاطی در صورت مدل شده که نور را به شدت انعکاس داده و نقاطی براق را ایجاد کرده است. این به این دلیل است که این فلاشها از منبع نوری متمرکز استفاده میکنند. مشکل بعدی میزان زیاد سایه است که در پشت مدل ایجادشده.
برای حل این مشکل بسیاری از عکاسان حرفهای از فلاشهای خارجی (external flash) که روی دوربین یا سه پایه قرار میگیرند استفاده میکنند.
بارزترین تفاوت میان این نوع فلاش و نمونه روی خود دوربین اندازه منبع نوری است. در این نوع فلاش میزان نور چیزی حدود ۲ در ۳ است. به طور کلی منبع نور بزرگتر نور نرم تر (Soft Light) ایجاد میکند.
همچنین فلاش جانبی از قدرت بیشتری برخوردار است و میزان نور بیشتری تولید میکند. با وجود این مزایا اما همچنان مشکلات قبلی به قوه خود باقی هستند.
نقاط درخشنده و بازتاب نور هنوز در این نمونه هم وجود دارند و دلیل آن اندازه کوچک منبع نوری نسبت به مدل است. با وجود اینکه فلاش از نوع قبلی بزرگتر است و از شدت سایهها کاسته شده است، اما همچنان سایه قوی در پشت مدل وجود دارد.
تا اینجا نورپردازی که انجام دادیم نتایج مطلوبی در عکاسی به ما نداد، اما میتوان از همین فلاش تنها با اصلاح آن برای عکاسی بهتر استفاده کرد. اینجاست که تعدیلکنندههای نور به کار گرفته میشوند.
تعدیلکنندههای نوری دو نوع هستند: پراکندهکننده (Diffuser) و دیگری منعکسکننده (Reflector).
دیفیوزر در واقع یک سطحی سفید و نیمه شفاف است که جلوی نور قرار میگیرد. دیفیوزر برای پراکنده کردن نور در محیط استفاده میشوند، با این حال به عنوان یک منبع نور مستقیم و یک راستا شناخته میشوند.
سافت باکس دیفیوزر: سافت باکسها ترکیبی از دیفیوزر و رفلکتور هستند. دیواره منعکسکننده (Reflector) اطراف منبع نور را گرفته و به سمت جلو هدایت میکنند و در نهایت نور از پراکندهکننده (Diffuser) عبور میکند. همانگونه که در تصویر زیر میبینید، نور به هنگام خروج از منبع اصلی مسیر صاف و مستقیم را پیش میگیرد، اما وقتی به سطح داخلی باکس برخورد میکند در محیط داخلی پراکندهشده و نهایتاً از باکس بیرون میرود. این باعث تقلای بیشتر نور در مسیر شده و هنگامیکه به مدل برخورد میکند پرتوهای نور از جهات مختلف به آن تابیده میشود.
به دلیل اینکه الگوی حرکت نور نامنظم بوده و مسیرهای متفاوتی را طی میکند، برخی پرتوهای نوری به مدل برخورد کرده و بعضی دیگر از کنار آن عبور میکنند. در چنین شرایطی سایه ایجادشده ملایمتر بوده و کمتر قابلتشخیص است.
یک دیفیوزر به طرز مؤثری سایز منبع نوری را افزایش میدهد. منبع نوری بزرگتر دو کار مهم را انجام میدهد. نور را طوری به سمت بیرون پراکنده میکند که اثرات نقاط نورانی و نور شدید از بین میرود. و همان قدر که سطح منبع نوری بزرگتر باشد، پرتوهای نوری بیشتری به مدل رسیده و اثر سایه را کمتر میکند.
در تصویر زیر یک دیفیوزر نایلونی ۸ در ۵ را که به فلاش اکسترنال دوربین نصبشده مشاهده میکنید.
سطح جلوی این وسیله یک پوشش سفید رنگ و نیمه شفاف است که وقتی نور به آن برخورد میکند اجازه میدهد از آن عبور کند. به دلیل اینکه پرتوهای نوری با تمام سطح سفید برخورد میکنند، وقتی به سوژه میرسد به شکل مؤثری سایز منبع نور افزایش مییابد. پس با وجود این اصلاحگر نور سایز منبع آن ۵ در ۸ خواهد بود.
آن گونه که در بالا مشخص است با استفاده از دیفیوزر بازتاب نوری بسیار کاهش یافته است. شاید بخشی از آن به این دلیل است که پارچه دیفیوزر بخشی از نور را جذب میکند و باعث میشود نور قدرت اصلی را نداشته باشد. دیفیوزر باعث میشود نور پخششده و به سطح آن افزوده شود، این افزایش سطح نور باعث میشود سایه به میزان قابلتوجهی کاهشیافته و نور پراکنده سوژه را بهتر نمایش میدهد.
روشهای دیگری برای پراکنده کردن نور وجود دارد. بیشتر فلاشهای اکسترنال پایه متحرک دارند و با حرکت دادن آن میتوان جهتهای مختلف را برای نوردهی نشانه گرفت. با این قابلیت میتوان از نوع دیگر اصلاحکنندههای نوری، نیز بهره گرفت.
رفلکتورها سطوحی هستند که نور را منعکس میکنند. رفلکتور برخی از محاسن یک دیفیوزر را داراست. جهت منبع نوری را تغییر داده و نقاط نوری متمرکز را از بین میبرد. همچنین سطح نورافشانی را زیاد کرده و به طبع نور را نرم تر و سایهها را ملایمتر میکند.
میتوان فلاش را به سمت بالا تنظیم کرد و از سقف به عنوان یک رفلکتور بزرگ استفاده کرد. رنگ اکثر سقفها روشن است، بنابراین بسیار مناسب کار نورپردازی هستند.
بهرهگیری از سقف به عنوان رفلکتور باعث شد تا نقاط روشن و بازتاب نوری روی پوست مدل از بین بروند. چون بیشتر نور از بالا تابیده میشود سایه تغییر موضع داده و پایینتر از مدل قرار گرفته است. به دلیل اینکه منبع نوری بزرگتر از روش قبلی است، بازتاب نور بر پوست مدل ملایمتر است و به جذابیت آن اضافه میکند.
قرار دادن منبع نوری بالای سوژه مشکلات خاص خود را دارد. تاباندن نور از بالا سایههایی زیر چشمان مدل ایجاد میکند که با نقاط دایرهای و تیره جذابیت چندانی ندارند. همچنین مقداری سایه زیر چانه و بینی ایجاد میکند.
اگر در دسترس دیواری قرار داشت میتوانید از آن نیز به عنوان یک رفلکتور استفاده کنید.
با استفاده از کل دیوار به عنوان منبع نوری، نورپردازی مدل ملایم و تخت جلوه میکند. هر چقدر نور با مدل همراستا شود سایه چشمها، چانه و بینی کمتر میشود.
روش دیگری که وجود دارد این است که فلاش را از دوربین باز کنید و از راه دور آن را کنترل کنید.
در مثال بالا، فلاش جداگانه روی یک سهپایه نصبشده و در برابر آن چتری به قطر ۴۲ که از جنس همان دیفیوزر تهیهشده قرار دارد. این کار منبع نوری با قطر ۴۲ ایجاد میکند.
در این تصویر، چتر درست پشت شانه چپ عکاس قرار دادهشده. حتی با وجود حجم زیاد نور، هیچ سایهای روی دیوار پشت سر مدل ایجاد نشده. اندازه چتر همچنین سایههای روی صورت و نقاط نورانی آن را از بین برده. چون منبع نوری کمیبالاتر از سوژه قرار گرفته بود مقداری سایه در قسمت چانه ایجاد کرده، اما میزان آن بسیار کم است.
هر کدام از وسایل نورپردازی مزایا و معایب خاص خود را دارند. خودتان را به امکانات اولیه نورپردازی مجهز کنید و با تمرین عکسهای شگفتانگیزی خواهید گرفت.
کارل روزنکرنتز – از مؤلفین Bigstock
ترجمه: امید متقیان
ویرایش: محمدرضا سعیدی
نوامبر 30, 2016
خیلی عالی توضیح دادین مرسی.
جولای 9, 2019
واسه همه توضیح دادنات مرسی
جولای 19, 2019
بسیار ساده وروان و قابل فهم سپاس